ضمان تصرف در مال غیر
338. در دوران كودكي پولي از كسي برداشتهام و نميتوانم مستقيماً مطلب را به او بگويم، به نظر شما چگونه عمل كنم؟ آيا ميتوانم صدقه بدهم؟
بايد به طريقي، پول را به صاحبش برسانيد و لازم نيست بگوييد بابت چه چيز است؛ مثلاً ميتوانيد به او بگوييد اين پول را سابقاً از من طلب داشتهاي؛ و يا به حساب بانكي او واريز كنيد؛ و يا به‌وسيله شخص ديگري پول را به دست او برسانيد؛ و در هر حال صدقه دادن كفايت نميكند.
339. اگر كسي قبل از سن بلوغ، مالي را از ديگري دزديده يا تلف كرده است، اكنون چه وظيفهاي دارد؟
اتلاف مال ديگري قبل از بلوغ هم موجب ضمان است و واجب است عوض آن را به صاحبش بپردازد.
340. اگر وسایل اشخاصي كه اكنون به آنها دسترسي نداريم، پيش ما باشد، حكمش چيست؟
اگر صاحبان يا ورثه آنها را ميشناسيد، بايد به هر صورت به صاحبش برسانيد يا رضايت آنها را تحصيل كنيد؛ و اگر از پيدا كردن صاحب آنها مأيوس هستيد، ميتوانيد آنها را با اجازه مجتهد ازطرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.
341. اگر قبلاً مالي از كسي برداشته باشم، چگونه جبران كنم؟
اگر خود آن مال موجود است، خود آن را و اگر تلف شده است، مثل يا قيمت آن را به صاحبش بدهيد؛ و اگر از دسترسي به صاحب آن مأيوس هستيد، با اجازه مجتهد جامع‌الشرايط ازطرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه دهيد.
342. در مسأله قبل اگر دسترسي به صاحب پول داشته باشيم؛ ولي پرداخت آن موجب اختلاف يا آبروريزي شود، تكليف چيست؟
پول را بايد به صاحبش برسانيد؛ و لازم نيست علت را بيان كنيد. ميتوانيد بگوييد سابقاً از من طلب داشتهاي. همچنين ميتوان پول را به‌وسيله پست يا شخص ثالث به دست او رساند.
343. مردي در گذشته حقوق همسر كارمند خود را به جبر گرفته و در امور خانه خرج كرده است، وظيفهاش چيست؟
اگر رضايت همسر را جلب نكرده باشد، ضامن است و بايد جبران كند.
344. در مواردي ديدهام كه پرسنل بيمارستان وسایل پانسمان و داروهاي بيمارستان را به مصارف شخصي خود ميرسانند، آيا مشكل شرعي ندارد؟
مصرف وسایل و داروهاي بيمارستانهاي دولتي و
خصوصي برخلاف مقررات، حرام است و موجب ضمان مثل يا قيمت آن ميشود.
345. قفل كردن تلفن كارتي و استفاده از آن چه صورت دارد؟
استفاده برخلاف مقررات از اموال دولت، حرام و موجب ضمان است.
346. كفش من در مسجد گم شد، كفش ديگري به‌جاي آن برداشتم، كار من چه حكمي دارد و الآن چه بايد كنم؟
اگر بدانيد كفشي كه برداشتهايد مال كسي است كه كفش شما را برده، ميتوانيد به‌جاي كفش خود برداريد؛ ولي اگر قيمت آن از كفش خودتان بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادي قيمت را به او بدهيد؛ و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شويد، بايد با اجازه حاكم شرع (مجتهد جامع‌الشرایط) زيادي قيمت را ازطرف صاحبش صدقه بدهيد. اما اگر احتمال ميدهيد كفشي كه برداشتهايد مال كسي كه كفش شما را برده نيست، بايد از صاحبش جست‌وجو كنيد و چنانچه مأيوس شديد، آن را ازطرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.
347. چند سال است كه پول بيمه دادهام ولي بحمد الله از دفترچه بيمه استفاده نكردهام؛ آيا ميتوانم به مقدار پولي كه بابت بيمه دادهام به ديگري اجازه استفاده دهم؟
استفاده از دفترچه بيمه ديگري، خلاف مقررات و موجب ضمان استفاده‌كننده ميشود.
348. اگر بچه نابالغي را كتك بزنيم، ديه مربوط به چه كسي است؟ آيا اگر پدر طفل رضايت دهد، كافي است؟
ديه، مربوط به خود كودك است و ولي طفل، بدون وجه شرعي حق ندارد مال طفل را به ديگري ببخشد. بلي، كودك پس از بلوغ و رشد اگر از حق خود گذشت، رفع ضمان از ضارب ميشود.
349. آيا تصرف در اموال غير مسلمين بدون رضايت آنها جايز است؟
اموال غير مسلمين كه در پناه حكومت اسلامي هستند، محترم است و تصرف در آن، موجب ضمان ميگردد.
350. كساني كه در زمين وقفي خانه ساختهاند و مدت اجاره آنان تمام شده، ادامه تصرف در آن زمين چه صورت دارد؟
تصرف در زمين وقفي، بدون اجازه از متولي شرعي، غصب و حرام و موجب ضمان اجرة‌المثل مدت تصرف ميباشد.
351. اگر آبي كه به باغ ميوه داده ميشود، از چاه غصبي باشد، ميوه آن غصبي ميشود؟
خير، ميوه آن غصبي نيست؛ ولي كسي كه آب را غصب كرده، ضامن است.
352. اگر پزشك اورژانس در انجام عمل جراحي بيمار، كوتاهي كند، در صورت مرگ او، آيا پزشك، ضامن ديه است يا خير؟
اگر به‌طوري باشد كه تلف شدن بيمار مستند به كوتاهي پزشك باشد، مثل اينكه پزشك مسئوليت مركز اورژانش را قبول كرده، و موجب اعتماد مردم به مراقبت و عدم كوتاهي او گرديده، مع‌ذلك عمداً كوتاهي كند، حكم به ضمان او موجه است.
353. اگر به كسي بدهكار باشيم و او فوت شود، بدهي خود را به كدام‌يك از ورثه بايد بپردازيم؟
بدهي شما حكم ساير تركه و اموال ميت را دارد، و بايد طبق قانون ارث تقسيم شود و اگر طلبكار، براي تقسيم اموالش كسي را وصي قرار داده باشد، بدهي خود را بايد به وصي او بپردازيد.
354. اگر شوهر دستبند طلاي همسر را كه مثلاً دويست هزار تومان ارزش داشته، قرض گرفته است، فعلاً كه قيمت طلا بالا رفته، چه مبلغي بايد بپردازد؟
اگر همسر دستبند را فروخته و پول آن را به شوهر قرض داده است، همان دويست هزار تومان را طلبكار است؛ اما اگر طلا را قرض داد، شوهر بايد معادل طلايي
آن را بپردازد؛ هرچند قيمت طلا ترقي كرده باشد.
355. اگر در بستههاي پولي كه از بانك گرفتهايم، چند عدد اسكناس اضافي باشد، آيا ميتوانيم براي خود برداريم؟
خير، بايد به متصدي بانك برگردانده شود.
356. آيا گرفتن تاوان حرام است؟
تاوان، ما به ازاي مال تلف‌شده است و گرفتن آن اشكال ندارد؛ ولي اگر مال، بدون افراط و تفريط در دست امين (وديعه يا عاريه‌گيرنده)، تلف شد، او ضامن نيست و نميتوانيد از او چيزي مطالبه كنيد.
357. دستگاه آبميوهگيري را براي تعمير به تعميركار دادم و نزد او به سرقت رفت؛ آيا صاحب مغازه ضامن است؟
اگر صاحب مغازه، در نگهداري آن كوتاهي نكرده باشد، ضامن نيست و اگر كوتاهي كرده، مثلا در مغازه را باز گذاشته و رفته يا جنس را جايي گذاشته كه در معرض دزديده شدن بوده، ضامن است و بايد جبران نمايد.